Tempus statistikasi

O'zbekistondagi Tempus loyihalari yutuqlari va barqarorligi haqida qisqacha tavsif

Tempus dasturi Oʻzbekistonda 1994 yilda oʻz faoliyatini boshlagan va 20 yil davomida umumiy qiymati 34 million yevrodan ortiq boʻlgan 80 dan ortiq universitetlararo hamkorlik loyihalari moliyalashtirilgan. Bu loyihalarda jami 55 dan ortiq Oʻzbekiston oliy taʼlim muassasalari va Yevropa Ittifoqining 22 davlatidan hamda 10 ta hamkor davlatdan 150 dan ortiq universitetlar ishtirok etdi. Shu nuqtai nazardan, Tempus dasturi O‘zbekistonda oliy ta’limni xalqarolashtirishning umumiy jarayoniga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi, chunki u Yevropa Ittifoqi va hamkor davlatlar universitetlari bilan jadal hamkorlik qilish uchun asos bo‘lgan yagona dastur edi.

Tempus dasturi, ayniqsa, 1997-yilda, yangi “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilingandan so‘ng, mamlakatda ta’lim islohotlarini qo‘llab-quvvatlashning kuchli va samarali vositasi bo‘ldi. Tempus loyihalari Oʻzbekistonda 2011-2012-yillarda qabul qilingan oliy taʼlim tizimini modernizatsiya qilish boʻyicha hukumat qarorlarini hayotga tatbiq etishga xizmat qilgani bois dastur soʻnggi yillarda yanada dolzarb boʻlib qoldi.

Tempus loyihasining 1994-2013 yillardagi statistikasi

O‘quv dasturlarini ishlab chiqish loyihalari Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish va ikki bosqichli oliy ta’lim tizimini joriy etish bilan bevosita bog‘liqligi tufayli alohida ahamiyat kasb etdi. O‘tgan yillar davomida ko‘plab Tempus loyihalari asosan magistratura bosqichida muhandislik, amaliy fanlar, o‘qituvchilar malakasini oshirish, ijtimoiy fanlar, menejment va biznes bo‘yicha yangi mutaxassisliklarni joriy etish orqali o‘quv dasturlarini ishlab chiqishga qaratilgan. Bundan tashqari, 2011-yildan buyon O‘zbekiston Respublikasi OO'MTV vakillari Tempus loyihalarida (1-diagramma) faol ishtirok etib, 9ta Tempus loyihasini amalga oshirishda to‘liq huquqli hamkor sifatida ishtirok etishdi.

Yangi dasturlar energetika, aviatsiya, avtomobilsozlik, oziq-ovqat, toʻqimachilik va kimyo sohalarida faoliyat yurituvchi mahalliy korxonalar, shuningdek, turli soha vazirliklari, Savdo-sanoat palatasi va boshqa nodavlat tashkilotlarning bevosita ishtiroki orqali mahalliy mehnat bozori ehtiyojlariga moslashtirildi. 

Tempus IV loyihalarida OO'MTVning ishtiroki

Bir qator vazirliklar, korxonalar, turli davlat va xususiy tuzilmalar va tashkilotlar Tempus loyihalari bo‘yicha o‘qitilgan bitiruvchilarni ishga joylashtirishga qiziqish bildirishdi va bu oziq-ovqat xavfsizligi, suv va yer resurslarini boshqarish, AKT, va boshqalar ortdi. Tempus loyihalari doirasida tashkil etilgan koʻplab oʻquv laboratoriyalari ham Oʻzbekistondagi loyiha hamkorlari konsorsiumlari tarkibiga kiruvchi korxonalar mutaxassislarining kasbiy mahoratini oshirishga xizmat qildi.

Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi Tempus dasturining uzoq muddatli faoliyati (1994 yildan beri) va ko‘plab oliy ta’lim muassasalarining (mamlakatning barcha hududlaridan 55 dan ortiq oliy ta’lim muassasalari) keng ishtiroki tufayli milliy darajada sezilarli ta’sirini qayd etdi. Shu davrda faoliyat koʻrsatgan jami 64 ta OTMdan, yaʼni Oʻzbekistonda Tempus dasturining qamrovi qariyb 86% ni tashkil etdi.

Tempus loyihalari mamlakatning turli mintaqalaridagi OTMlar uchun katta foyda keltirdi, chunki ular sababli OTMlar koʻplab Yevropa universitetlari bilan uzoq muddatli hamkorlik aloqalarini oʻrnatishdan tashqari, butun mamlakat boʻylab boshqa mahalliy OTMlar bilan oʻzaro aloqalarini kuchaytirdi.

Dastur sifatni ta'minlash tizimlarini ishlab chiqishga, Boloniya jarayoni tamoyillari va tartiblarini o'quv dasturlariga kiritishga hamda yangi tashabbuslarni ishlab chiqish va OTM boshqaruvini takomillashtirishda ulardan foydalanishga yordam berdi.

Loyihalarni boshqarish bo'yicha ko'nikmalarini oshirgan o'zbekistonlik hamkorlarning faol ishtiroki sababli ko'plab loyihalarda dastlabki rejalarda nazarda tutilmagan spin-off effektlariga erishildi. Masalan, OTMlar rahbar kadrlarini qayta tayyorlash kurslari munosabati bilan Toshkent davlat pedagogika universitetida ta’limni boshqarish bo‘yicha yangi magistratura dasturi hamda barcha kafedralarda tegishli fakultativ kurslar joriy etildi.

4ta Tempus loyihasi, ya’ni EU-TraCeFer, UnIvEnt, PROMENG va ITEDU ta’limning turli darajalari, xususan, oliy va o‘rta maxsus kasb-hunar ta’limi o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashga xizmat qildi. Ulardan biri (EU-TraCeFer, Farg‘ona shahrida Kasb-hunar ta’limi o‘qituvchilarini tayyorlash Yevropa-O‘zbekiston markazini tashkil etish loyihasi) amalga oshirilishi natijasida Toshkent va Farg‘onadagi o‘quv markazlari kasb-hunar kollejlari o‘qituvchilari uchun qayta tayyorlash kurslarini taklif qila boshladilar, akademik litseylar, ularga OO'MTV tomonidan tan olingan sertifikatlar berish.

Teng huquqli va o'zaro manfaatli hamkorlikni qo'llab-quvvatlovchi dastur sifatida Tempus kuchli xalqaro hamkorlikni o'rnatish uchun vosita bo'lib kelgan. Taʼkidlash joizki, Oʻzbekiston va Yevropa Ittifoqi oliy oʻquv yurtlari oʻrtasidagi moliyaviy hamkorlik yopilgandan soʻng akademik almashinuvlar, qoʻshma nashrlar va qoʻshma tadqiqotlar yoki boshqa akademik loyihalar orqali davom ettirildi.

Yevropa Komissiyasining O‘zbekistonga mamlakatdagi dastur samaradorligini hisobga olgan holda 5 million yevro miqdorida qo‘shimcha moliyalashtirish to‘g‘risidagi qarori orqali 2014-yildagi so‘nggi 6-Tempus IV tanlovi doirasida 11 ta loyiha moliyalashtirildi. Oʻzbekiston oliy taʼlim muassasalari ham talabalar va professor-oʻqituvchilarning akademik mobilligi  qoʻllab-quvvatlash, shuningdek, universitetlararo hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan Tempus dasturini toʻldiruvchi Erasmus Mundus dasturining faol ishtirokchilari boʻldi. 2013-yilda Markaziy Osiyo mintaqaviy byudjetidan O‘zbekistonga ikki tomonlama ajratilgan 3 million yevro evaziga o‘quv mobilligi imkoniyatlari kengaytirildi.

O‘zbekistondagi Tempus dasturi oldingi ikki bosqichli oliy o‘quv yurtidan keyingi ta’lim tizimini almashtirgan uch bosqichli tizimni qo‘llab-quvvatlash uchun juda zarur bo‘lgan tajribani taqdim etdi. Tempus loyihalari va ularning ishtirokchilari ushbu qarorni qabul qilishda ma'lum yordam ko'rsatdilar, bu esa Boloniya jarayoniga o'tishni ko'rsatdi. Bundan tashqari, 2013-yil avgust oyida Toshkentda doktorantura dasturlarini ishlab chiqish bo‘yicha Yevropa Ittifoqi tajribasiga bag‘ishlangan ikkita seminar bo‘lib o‘tdi.

Tempus loyihalari nafaqat Markaziy Osiyo davlatlari, balki O‘zbekiston va MDH hamkor davlatlari o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda. 2008-yildan buyon O‘zbekiston bir qancha davlatlar ishtirokidagi ko‘plab loyihalarda ishtirok etmoqda: masalan, Tempus IV dasturi bo‘yicha 30 ta loyihadan 20 tasi ko‘p mamlakatli bo‘lib, unda O‘zbekistonning 46 ta oliy ta’lim muassasalari va 10 ta hamkorning 150 dan ortiq universitetlari ishtirok etadi. mamlakatlar va 22 Yevropa Ittifoqiga a'zo davlatlar.

Bundan tashqari, O‘zbekiston OTMlari Tempus loyihalari doirasida olingan tajriba mamlakatda Erasmus+ dasturining boshlanishida muvaffaqiyat omili bo‘ldi va ICM loyihalarini yo‘lga qo‘yish va Yevropa Ittifoqi universitetlari bilan ikki tomonlama hamkorlik uchun asos bo‘lib xizmat qildi.

2019-yilning noyabr oyida O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqining oliy ta’lim sohasidagi hamkorligining 25 yilligi munosabati bilan O‘zbekistondagi Erasmus+ Milliy ofisi Tempus va Erasmus+ dasturlari yutuqlari va ularning oliy ta’lim tizimi rivojiga ta’siri haqidagi ma’lumotlardan iborat plakat taqdim etdi. Plakatda infografikadan foydalangan holda o‘tmishdagi va bugungi kundagi barcha faoliyat yo‘nalishlari hamda 2030 yilgacha oliy ta’limni rivojlantirish konsepsiyasini amalga oshirish nuqtai nazaridan keyingi istiqbollar ko‘rsatilgan. 

Tempus III haqida batafsil ma'lumot http://www.erasmusplus.uz/Information-about-the-projects/tempus/Tempus-3/index.htm

Tempus IV haqida batafsil ma'lumot http://www.erasmusplus.uz/Information-about-the-projects/tempus/Tempus-4/index.htm