Umumiy ma'lumot

Oliy ta'lim profili (Oʻzbekiston, 2024-yil Oktabr holatiga koʻra)

Oliy ta'lim muassasalari  soni (OTM): 212 (ikki yuz o'n ikki), shu jumladan, davlat (112), xususiy OTMlar (70) va O‘zbekistondagi xalqaro OTMlar filiallari (30). (2022 yildagi 156 ta OTMga nisbatan).

Oliy oʻquv yurtlarida talabalar soni (bakalavr va magistratura yoʻnalishlarida): 1,553,552 (bir million besh yuz ellik uch ming besh yuz ellik ikki). (774 000 (etti yuz yetmish toʻrt ming), 2022 yil 10-yanvar holatiga ko‘ra).

Xalqaro talabalar soni: 13 771(O'n uch ming yetti yuz yetmush bir) . (5,500 (besh ming to'rt yuz), 2022 yil 10 yanvar holatiga ko'ra).

Oliy ta'lim tizimlari bo'limi (yillar, choraklar, semestrlar, magistratura, PhD darajalari yillari):

• Bakalavr darajasi – 4 yil (8 semestr, o'quv yilida ikki semestr, har o'quv yili sentabrdan boshlanadi);
• Magistratura – 2 yil (4 semestr, o'quv yilida ikki semestr, har o'quv yili sentabrdan boshlanadi);
• PhD – 3 yil (har bir oʻquv yili yanvardan boshlanadi);

O‘zbekistonning oliy ta'lim tizimi turli muassasalar, ilmiy va pedagogik tashkilotlar hamda akademik faoliyatni nazorat qiluvchi davlat organlaridan tashkil topgan. Bu tizim Kadrlar tayyorlash milliy dasturi doirasida ishlaydi, u maxsus o‘rta ta'lim (akademik litseylar) va kasb-hunar ta'limiga (kasb-hunar kollejlariga) asoslanishni ta'kidlaydi. Tizim ikkita asosiy darajadan iborat: bakalavriat va magistratura dasturlari*.

Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi (OTFIV) oliy ta'lim tizimini boshqaradi va o‘quv yilini tashkil etish, semestrlar davomiyligi, imtihonlar jadvali va ta'tillarni belgilash uchun mas'uldir. Ikkita ta'lim darajasi quyidagicha tuzilgan:

• Bakalavriat dasturi: Bu oliy ta'limning asosiy darajasi bo‘lib, talabalarga muayyan yo‘nalish bo‘yicha asosiy bilimlarni beradi. Odatda kamida to‘rt yil davom etadi. Bitiruvchilarga Bakalavr darajasi beriladi, bu ularga professional faoliyatni boshlash yoki magistratura dasturida davom etish huquqini beradi.
• Magistratura dasturi: Bakalavriat darajasiga asoslanib, magistratura darajasi ixtisoslashgan sohalarga qaratilgan bo‘lib, kamida ikki yil davom etadi. Bitiruvchilar Magistr darajasini oladi, bu ularga professional sohalarda ishlash yoki aspiranturada o‘qishni davom ettirish imkonini beradi.

O‘zbekistonning oliy ta'lim tizimi haqida batafsil ma'lumotni OTFIVning rasmiy veb-saytidan, shuningdek, 2030-yilgacha oliy ta'lim tizimini rivojlantirish kontseptsiyasini Erasmus+ NEO veb-saytidan topishingiz mumkin. Rasmiy me'yoriy hujjatlar va huquqiy asoslar uchun Lex.uz milliy qonunchilik bazasiga murojaat qiling.

Oliy ta'lim sohasini shakllantiruvchi muhim hujjatlardan biri 2019-yil 8-oktabrdagi Prezident Farmoni №5847 bo‘lib, unda 2030-yilgacha O‘zbekiston oliy ta'lim tizimini rivojlantirish kontseptsiyasi tasdiqlangan. Ushbu farmon ta'lim sifatini yaxshilash, mehnat bozori talablariga mos ravishda inson kapitalini rivojlantirish va barqaror ijtimoiy-iqtisodiy o‘sishni ta'minlashga qaratilgan uzoq muddatli islohotlarni o‘z ichiga oladi.

Bu islohotlar doirasidagi eng muhim ustuvor yo‘nalishlardan biri oliy ta'limga kirish imkoniyatlarini kengaytirishdir. So‘nggi yetti yil ichida (2017–2023-yillarda) universitetlarga qabul kvotalari uch baravar oshirilgan bo‘lib, 2030-yilga kelib maktab, litsey va kollej bitiruvchilarining 50 foizini oliy ta'lim bilan qamrab olish rejalashtirilgan. Bundan tashqari, harbiy xizmatchilar farzandlari, kam ta'minlangan oilalar va turli ilmiy hamda sport musobaqalari g‘oliblari kabi ayrim guruhlar uchun bepul oliy ta'lim olish imkoniyatlari joriy etildi. Ushbu tashabbuslar oliy ta'limni jamiyatning barcha qatlamlari uchun yanada ochiqroq qilishni maqsad qilgan.

2021-yilda universitetlarning mustaqilligi masalasi markaziy mavzu bo‘lib, 35 davlat universitetiga moliyaviy, akademik va ma'muriy mustaqillik berildi. Ushbu o‘zgarish 2021-yil 24-dekabrdagi Prezident Farmoni bilan tasdiqlangan bo‘lib, oliy ta'lim tizimini markazsizlashtirish va muassasalarga katta moslashuvchanlik bilan ishlash imkonini yaratish yo‘lida muhim qadam bo‘ldi.

Bundan tashqari, 2024-yildan boshlab muhandislik universitetlarida yuqori texnologik maktablar tashkil etildi, bu ilmiy tadqiqotlar, innovatsiyalar va amaliyotning ta'lim jarayoniga integratsiyasini kuchaytirishga qaratilgan. Ushbu tashabbus tadqiqotlarni tijoratlashtirishni kuchaytirish, patentlash va innovatsiyalar orqali universitetlar daromadini oshirish, shuningdek, ilmiy doiralar, korxonalar va keng sanoat sektori o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashni maqsad qiladi.

Ushbu islohotlar birgalikda O‘zbekiston oliy ta'lim tizimini xalqaro standartlarga moslashtirish, innovatsiyalarni ilgari surish va zamonaviy, talabga mos ta'lim muhitini yaratishni maqsad qilgan. Shuningdek, talabalar va iqtisodiyot ehtiyojlarini qondirishda raqobatbardosh tizimni rivojlantirishga qaratilgan.

O‘zbekiston oliy ta'lim tizimida sifatni yaxshilash va ta'limning dolzarbligini oshirish zarurati bilan olib borilgan islohotlar, shuningdek, xalqaro hamkorlikni mustahkamladi. Erasmus+ dasturi bu sa’y-harakatlarga sezilarli hissa qo‘shgan.

Yaqinda yuzaga kelgan global chaqiriqlarga javoban universitetlar jamiyatda transformatsion o‘zgarishlarni amalga oshirishda tobora muhim rol o‘ynamoqda. O‘zbekiston oliy ta'lim tizimida innovatsiyalar va tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan strategik tashabbuslarni joriy etish orqali ushbu o‘zgarishlarni qabul qildi. Bunga misol qilib, mamlakat universitetlari va mahalliy texnologik kompaniyalar o‘rtasidagi hamkorlikni keltirish mumkin, bu esa uglerod chiqindilarini kamaytirish va ekologik barqarorlik milliy maqsadlariga hissa qo‘shadigan barqaror energiya yechimlarini ishlab chiqishni o‘z ichiga oladi. Bu harakatlar texnologiyalar, barqarorlik va ijtimoiy mas'uliyatni rivojlantirishga qaratilgan kengroq dastur doirasida amalga oshirilmoqda. Bu esa universitetlarning global chaqiriqlarga javob berishdagi muhim rolini yana bir bor tasdiqlaydi.

O‘zbekistonning oliy ta'lim tizimidagi xalqaro hamkorlik bo‘yicha qo‘shimcha ma'lumotlar olish uchun quyidagi manbalarni o‘rganishingiz mumkin:

1. Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi (OTFIV): Xalqaro hamkorlik, dasturlar va hamkorliklar haqida batafsil ma'lumotlarni OTFIV rasmiy veb-saytidan topishingiz mumkin.
2. Erasmus+ dasturi: O‘zbekistonning Erasmus+ dasturidagi ishtiroki, bu orqali ta'lim almashinuvi va Yevropa muassasalari bilan hamkorlikni qo‘llab-quvvatlash haqida batafsil ma'lumotni ushbu havola orqali olishingiz mumkin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Milliy qonunchilik bazasi: Ta'lim va xalqaro hamkorlikni tartibga soluvchi huquqiy asoslar haqida ma'lumot olish uchun Lex.uz saytiga tashrif buyuring.
4. UNESCO: O‘zbekistonning ta'lim siyosati va ularning xalqaro standartlarga mosligini o‘rganish uchun UNESCO veb-saytida ta'limni rivojlantirish tashabbuslari bo‘yicha batafsil ma'lumotlar mavjud. Ko‘proq ma'lumotni ushbu havola orqali olishingiz mumkin.
5. Jahon Bankining ta'lim sektori: Jahon Banki O‘zbekistondagi ta'lim holati, jumladan xalqaro hamkorlik va moliyalashtirish bo‘yicha hisobot va tahlillarni taqdim etadi. Ularning resurslarini ushbu havola orqali o‘rganishingiz mumkin.
6. ResearchGate: O‘zbekiston oliy ta'limidagi islohotlar va xalqaro hamkorlik bo‘yicha ilmiy maqolalar va tadqiqotlar uchun ResearchGate saytida izlash imkoniyati mavjud.

Ushbu manbalar O‘zbekiston oliy ta'lim tizimidagi xalqaro hamkorlikni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirishga qaratilgan sa’y-harakatlar va huquqiy doiralar haqida qimmatli ma'lumotlarni taqdim etadi.

____________________________________________________

*2024-yil oktyabr oyida O‘zbekistonning HEREs Milliy guruhi tomonidan tayyorlangan.





Oliy ta'lim profili (Oʻzbekiston, 2022-yil 10-yanvar holatiga koʻra)

Oliy ta'lim muassasalari  soni (OTM): 156 (bir yuz ellik olti), shu jumladan, davlat (105), xususiy OTMlar va O‘zbekistondagi xalqaro OTMlar filiallari (har ikkisi – 51). (2016 yildagi 77 ta OTMga nisbatan).

Oliy oʻquv yurtlarida talabalar soni (bakalavr va magistratura yoʻnalishlarida): 774 000 (etti yuz yetmish toʻrt ming). (692 000 (olti yuz to‘qson ikki ming), 2021 yil 10 iyun holatiga ko‘ra).

Xalqaro talabalar soni: 5,500 (besh ming to'rt yuz). (4 803 (to'rt ming sakkiz yuz uch), 2021 yil 10 iyun holatiga ko'ra).

Fakultetlar soni: 31 000 (o'ttiz bir ming).

Oliy ta'lim bo'yicha tegishli muassasalar:

-O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, web-sayti: www.edu.uz/uz;

-Innovatsion rivojlanish vazirligi, www.mininnovation.uz/uz (doktorantura va ilmiy tadqiqotlar uchun);

-O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Ta'lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi, veb-sayti: www.tdi.uz/uz/.

Oliy ta'lim tizimlari bo'limi (yillar, choraklar, semestrlar, magistratura, PhD darajalari yillari):

Bakalavr darajasi – 4 yil (8 semestr, o'quv yilida ikki semestr, har o'quv yili sentabrdan boshlanadi);

Magistratura – 2 yil (4 semestr, o'quv yilida ikki semestr, har o'quv yili sentabrdan boshlanadi);

PhD – 3 yil (har bir oʻquv yili yanvardan boshlanadi);

*tibbiy taʼlimga qoʻyiladigan muayyan talablar tufayli tibbiyot oliy taʼlim boʻlimi qoʻshimcha ravishda tekshirilishi lozim.